Ρεπορτάζ του Αλέξανδρου Κολόμβου, ΜΑ, MPS, MA δημοσιογράφου-ιστορικού-αρχαιολόγου-εκπαιδευτικού για το MGTVUSA και τον Σύλλογο Ελλήνων Εκπαιδευτικών «Προμηθεύς», του οποίου και είναι επικεφαλής της Επιτροπής Τεχνολογίας και Ηλεκτρονικής Επικοινωνίας.  «Προμηθεύς»!!!  Το πρώτο επαγγελματικό σωματείο ομογενών εκπαιδευτικών και ο πρώτος επιστημονικός, πνευματικός και ακαδημαϊκός σύλλογος Ελλήνων εκπαιδευτικών της Ομογένειας!!!
Τον γύρo του κόσμου κάνουν καθημερινώς οι ειδήσεις για νέα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και σύσσωμη, τόσο η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα όσο και το ευρύ κοινό, παρακολουθούν τα τεκταινόμενα με κομμένη την ανάσα.  Τα δημοσιεύματα από όλα τα διεθνή ΜΜΕ δίνουν και παίρνουν.  Το φλέγον ερώτημα που τριβελίζει τις σκέψεις όλων παραμένει: ποιός είναι θαμμένος σε έναν τέτοιο μεγαλεπίβολο τάφο, σε μια τόσο σημαντική Μακεδονική πόλη, κι όταν μάλλιστα ο τάφος αυτός χρονολογείται στην εποχή του Μ. Αλεξάνδρου (τέλη 4ου αιώνος π.Χ.);
Είναι δε μεγαλεπίβολος και υψίστης σημασίας λόγω όχι μόνο της θέσεως τους στον τυμβο Κ
αστά της Αμφίπολης, αλλά και λόγω του μεγέθους του που εκτιμάται γύρω τα πεντακόσια περίπου μέτρα ενώ έχει ακριβείς αναλογίες ύψους τριών μέτρων και συνολικού μήκους 497 μέτρων!

Η μοναδικότητα και σπουδαιότητα του τάφου φαίνεται από το γεγονός ότι ο τύμβος ύψους 33μ, και επ᾽ αυτού το βάθρο με το υπερμέγεθες λιοντάρι, συνολικού ύψους 15,84. Τα σημαντικότερα εκ των ευρημάτων είναι ο σκελετός που βρέθηκε στον τρίτο και τελευταίο θάλαμο, οι σφίγγες, οι καρυάτιδες και το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αλλά και τα μαρμάρινα ζωγραφισμένα επιστύλια, τα οποία, αυτή τη στιγμή, συντηρούνται στο εργαστήριο του Μουσείου Αμφίπολης.

Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 2012 υπό την διεύθυνση της κ. Κατερίνας Περιστέρη της ΚΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και υπό την επίβλεψην της γ.γ. του ΥΠΠΟΑ, κ. Λίνας Μενδώνη, οι οποίες και πρόσφατα ξενάγησαν τον Έλληνα πρωθυπουργό κ. Αντώνη Σαμαρά και μέλη του Ευρωπαϊκού συμβουλίου.   Πριν λίγες όμως βδομάδες, άρχισαν να φτάνουν στο φως τα πρώτα συγκλονιστικά ευρήματα.  Την πορεία των  ανασκαφών έχει καλύψει από κοντά με λεπτομερές ρεπορτάζ η αξιόλογη και έγκριτη δημοσιογράφος κ. Άννα Παναγιωταρέα και περιλαμβάνει πλήρη περιγραφή και ακριβείς μετρήσεις των ευρημάτων και της αρχιτεκτονικής και τοπογραφίας του τάφου με αποτέλεσμα την έγκυρη τεκμηρίωση, αλλά και δημόσια προβολή όλης της αρχαιολογικής έρευνας σε κάθε της στάδιο, κάτι που έχει σημειώσει πραγματικά παγκόσμια πρωτιά!  Αυτἠ η αμεσότητα και ακρίβεια συνέβαλε τα μάλλα στην ειδησιογραφία και στον σχολιασμό της έρευνας από τα ΜΜΕ και τα μπλογκ σε διεθνές επίπεδο.

Ο τάφος βρέθηκε στο λόφο Καστά που είναι τύμβος ή τούμπα, δηλ. τεχνητός λόφος, με ταφικά αρχιτεκτονήματα σκεπασμένα από χώματα και πράσινο.  Ενώ στην αρχή εφημολογήτο ότι ο τάφος είναι συλημένος, φαίνεται τώρα ότι, σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, μόνο οι γεωμετρικοί, αρχαϊκοί και κλασικοί κιβωτιόσχημοι τάφοι που βρίσκονταν στο πάνω μέρος του λόφου συλήθησαν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, με πολλά από τα κτερίσματα να βρίσκονται σήμερα σε συλλογές της Αγγλίας, καθώς μερικοί απότους αρχαιοκάπηλους ήταν Βρεταννοί σύμμαχοι.  Ο τάφος όμως στον οποίο αναφερόμαστε, που φαίνεται να είναι και η καρδιά του τύμβου Καστά, λόγω των τεραστίων διαστάσεων του, φαίνεται, σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, να έχει συληθεί μόνο στα αρχαϊκά χρόνια (750 π.Χ. έως το 479 π.Χ) από αρχαίους τυμβωρύχους.  Οι περισσότεροι αρχαιολόγοι λένε ότι ο τάφος έχει συληθεί και σε μεταγενέστερες περιόδους, γιαυτό και δεν έχουν βρεθεί ακόμη κινητές αρχαιότητες.  Βέβαια, δεν ξέρουμε τι άλλα δεδομένα θα φέρει στο φως η ανασκαφή.  Μπορεί άλλοι χώροι που δεν έχουν βρεθεί ακόμη να έχουν συληθεί και πιο πρόσφατα.  Είναι πάντως αποδεδειγμένο ότι στην αρχαιότητα οργίαζε η αρχαιοκαπηλία και η τυμβωρυχία.  Επίσης, υπάρχουν πλέον ενδείξεις ότι ο τάφος είχε υποστεί ζημιές από σεισμό και πλημμύρες, καθώς κάποια αλλαγή στη διεύθυνση του Στριμμώνα είχε ως αποτέλεσμα να μπαζωθούν κάποια δωμάτια του τάφου.

Η χρονολόγηση έγινε σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ευρήματα εντός του τάφου, τα τείχη του περιβόλου, το σχέδιο και την εσωτερική διαρρύθμιση που αποκαλύφθηκε σε γεωφυσικές διασκοπίσεις του καθ. κ. Παπαθεοδώρου στο τύμβο Καστά και συγκεκριμένα με φασματογραφία των γεωλογικών στρωμάτων του τύμβου και με χρήση γεωραντάρ και σεισμικής τομογραφίας.  Η αρχιτέκτων κ. Βιργινία Καβράκη αποτύπωσε σε σχέδιο τα αποτελέσματα των γεωφυσικών ερευνών και βρήκε ότι η χρονολόγηση της κ. Περιστέρη και η ταύτιση του μνημείου και του τείχους του περιβόλου με τον Δεινοκράτη, τον κορυφαίο αρχιτέκτονα του Μ. Αλεξάνδρου, είναι σωστές, αφού τα δωμάτια και οι χώροι του τάφου ακολουθούν το μέτρο του Δεινοκράτους και παντού στις διαστάσεις του σχεδίου κυριαρχεί ο χρυσός αριθμός Φ (1.62 μ) που ήταν κατά τους αρχαίους Έλληνες ιερός αριθμός!  Η κ. Καβράκη υποστηρίζει ότι οι διαστάσεις του τάφου θυμίζουν την πυραμί
δα της Γκίζας και υπάρχουν έντονα στοιχεία από την ιερά γεωμετρία των αρχαίων Ελλήνων που έχουν χρησιμοποιηθεί και στον Παρθενώνα και αλλού.  Το δε σχήμα του είναι σταυροειδές και στο κέντρο διακρίνεται ένα δωμάτιο σχήματος λάρνακας!  Έτσι επιβεβαιώνονται και οι υποψίες του πρώτου ανασκαφέα του τύμβου Καστά, του αείμνηστου Δημήτρη Λαζαρίδη που ξεκίνησε τις ανασκαφές στο πάνω μέρος και βρήκε μόνο κάποιους μικρούς γωμετρικούς, αρχαϊκούς και κλασικούς κιβωτιόσχημους τάφους.  Δεν έπαψε όμως ποτέ να πιστεύει ότι κάπου βαθειά στο κέντρο του τύμβου υπάρχει άθικτος ένας μεγάλος κλασικός μακεδονικός τάφος και μάλλιστα κατασκευασμένος από τον Δεινοκράτη!  Σύμφωνα με την κ. Καβράκη και τον αείμνηστο Λαζαρίδη, για τις απόψεις του οποίου μίλησε πρόσφατα στα ΜΜΕ και ο πρώην αρχαιοφύλακας και συνεργάτης του σε ανασκαφές κ. Αλέξανδρος Κοχλιαρίδης, πρέπει να υπάρχουν έως και 8 δωμάτια στον τάφο ή και περισσότερα!

Από τις ανακοινώσεις της ανασκαφικής ομάδας, προκύπτει ότι “το μνημείο αποτελεί μοναδική και πρωτότυπη σύνθεση ποικίλων χαρακτηριστικών. Είναι μια εξαιρετικά ακριβή κατασκευή, το κόστος της  οποίας είναι προφανώς απίθανο να είχε αναληφθεί από ιδιώτη.”  Επίσης, “πιθανότατα, πρόκειται για μνημείο αφηρωϊσμένου νεκρού, δηλαδή, θνητού στον οποίον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές από την κοινωνία της εποχής του. Ο νεκρός ήταν εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς μόνον έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του μοναδικού ταφικού συγκροτήματος”.  Στην περιοχή γύρω από τον Λέοντα της Αμφιπόλεως υπάρχουν διάσπαρτα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη που αριθμούν περί τα 500 τα οποία έχουν ταυτιστεί και αποδοθεί στον περίβολο του ταφικού μνημείου.  Γύρω στα 100 αρχιτεκτονικά μέλη (γείσα, ορθοστάτες και στέψεις) αποκαλύφθηκαν στον βυθό της λίμνης Κερκίνης μετά την απόσυρση των υδάτων.  Τα αρχιτεκτονικά αυτά μέλη μεταφέρθηκαν το 1936 από την Ούλεν (σημερινή ΕΥΔΑΠ ) στο μουσείο της Αμφίπολης.  Το ίδιο μάρμαρο είναι το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των αγαλμάτων και των περίτεχνων ζωγραφισμένων επιστυλίων.  Μυστήριο επίσης αποτελεί το αρχαίο graffiti που βρέθηκε σε πολλά από τα αρχιτεκτονικά μέλη στα ελληνικά και στα λατινικά!  Μερικά μάλιστα ονόματα είναι και Θρακικής προέλευσης, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι το βασίλειο της Μακεδονίας κατά τον 4ο  αιώνα π.Χ. εκτεινόταν έως και τη Θράκη.
Η κυρία είσοδος ήταν  σκεπασμένη με τείχος που έπρεπε να γκρεμισθεί για να ανοίξει η είσοδος. ΄Στην είσοδο, υπάρχουν δύο σφίγγες στο υπέρθυρο, που είναι αποτροπαϊκά σύμβολα, δηλαδή αποτρέπουν και προειδοποιούν όποιον έχει διάθεσει να συλήσει τον τάφο.  Βρέθηκε επίσης ένας μαρμάρινος λέοντας, μακεδονικό βασιλικό και αυτό σύμβολο.  Έχουν βρεθεί ως τώρα τέσσερις χώροι, με μια πύλη από καρυάτιδες, ευμεγέθη ολόσωμα αγάλματα κορασίδων πάνω σε βάθρα που κοσμούν την πύλη, με μία καρυάτιδα σε κάθε πλευρά.  Τα δάχτυλα των ποδιών με το δεύτερο να εξέχει είναι ένα στοιχείο που επιβεβαιώνει την ελληνική τεχνοτροπία και διαψεύδει την Δρ. Όλγα Παλαγγιά που είχε αμφισβητήσει την ελληνικότητα του τάφου και τον είχε αποκαλέσει ρωμαϊκὀ.  Η κ. Παλαγγιά, συνεργάτιδα του Σκοπιανού αρχαιολόγου Eugene Borza, που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (!) είχε στο παρελθόν αμφισβητήσει ακόμα και την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου Β’, του πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου, στη Βεργίνα από τον Μανώλη Ανδρόνικο και είχε συγκρουστεί και με την μαθήτρια του Αγγελική Κοτταρίδη.  Πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Discovery για τα οστά που βρέθηκαν σε εκείνον τον τάφο, επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για τον Φίλιππο τον Β’.  Επιπλέον, ο τάφος της Αμφίπολης μοιάζει κατά πολύ στο σχέδιο με τον τάφο του Φιλίππου και η όλη τεχνοτροπία του δείχνει τυπική μακεδονική και μάλιστα του Δεινοκράτη.  Προς την ίδια χρονολόγηση επίσης παραπέμπουν και μαρμάρινη θύρα μακεδονικής τεχνοτροπίας με τους στροφείς (μεντεσέδες) και τα χάλκινα καρφιά της ενώ υπάρχει κλίμακα (σκάλα) ή ράμπα που ξεκινά από θύρωμα του τρίτου διαφράγματος.  Παρότι στην αρχή γινόταν λόγος για τέταρτο θάλαμο και υπήρχε και σχετικό διάγραμμα.
Τα τελευταία ευρήματα μέχρι στιγμής στον δεύτερο θάλαμο είναι το μεγαλύτερο ψηφιδωτό που βρέθηκε ποτέ σε μακεδονικό τάφο, περίλμπρο και περίτεχνο με ζωντανά χρώματα και μόνο μια μεγάλη πρασινοκίτρινη κηλίδα που δημιουργήθηκε από φθορά, αλλά τα υπολείμματα θα επικολληθούν κατά την συντήρηση και θα αποκατασταθεί ως ένα βαθμό, στα μέτρα του δυνατού, όπως το ίδιο θα γίνει και με τα φτερά των σφιγγών στην είσοδο που βρίσκονται σκόρπια σε μικρά κομματάκια.  Το ψηφιδωτό παριστά την αρπαγή της Περσεφόνης με βασικές μορφές την Περσεφόνη καιτον Ερμή ψυχοπομπό που στην αρχαία ελληνική θρησκεία οδηγεί της ψυχές στον Άδη, να οδηγεί ένα άρμα όπου πάνω του βρίσκεται ο Πλούτωνας ο θεός του Κάτω Κόσμου.  Επίσης, αίσθηση έκανε ο εντυπωσιακός διπλός μαίανδρος που κοσμεί περιμετρικά το ψηφιδωτό. Είναι η πρώτη φορά που συναντάμε αναπαράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης σε ψηφιδωτό και μάλλιστα σε μακεδονικό τάφο!  Παρόμοια αναπαράσταση υπάρχει και σε άλλους μακεδονικούς τάφους, όπως της Ερυριδίκης, μητέρας του Φιλίππου στις Αιγές και φυσικά στην τάφο της Περσεφόνης που ανακάλυψε ο Μανώλης Ανδρόνικος.  Η συγκεκριμένη αναπαράσταση έχει βρεθεί σε αγγειογραφίες και σε γλυπτά, όπως σε λάρνακες (π.χ. λάρνακα που βρέθηκε στη Καρδίτσα) και αποτελεί απόηχο της Ορφικής λατρείας και των μακεδονικών ταφικών εθίμων.  Επίσης, το μπλε χρώμα προέρχεται από lapis lazuli, ακριβότερο από τον χρυσό, πράγμα που σημαίνει ότι ο τάφος ανήκει σε πολύ σημαντικό πρόσωπο!  Το μπλε χρώμα των ματιών στην Περσεφόνη και το άλογο παραπέμπει στη λατρεία του Άμμωνος-Διός, ενός θεού που την λατρεία του εισήγαγε ο Μ. Αλέξανδρος από τη σύζευξη του Άμμωνος-Ρα των Αιγυπτίων και του Διός.

Τελικά,  κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου, σκεπασμένος με χώμα, βρέθηκε κιβωτιόσχημος τάφος με σκελετό που βρέθηκε σχεδόν άθικτος.  Το δε συνολικό ύψος του τρίτου θαλάμου από την κορυφή της θόλου έως
τον πυθμένα του τάφου είναι 8,90μ.

Ο τάφος έχει εντός του μια επιμήκης βάθυνση πλάτους 0,54μ. και μήκους 2,35μ., όπου εκεί μέσα τοποθετήθηκε ένα ξύλινο φέρετρο.  Δεν σώθηκε όμως τίποτα από αυτό,  επειδή όμως το ξύλο είναι ευτελές και ευπαθές υλικό, διαβρώνεται και αποσαθρώνεται εύκολα.  Παρόλα αυτά, από το περιεχόμενο του φερέτρου, βρέθηκαν διάσπαρτα, μερικά ξύλινα, γυάλινα και οστέϊνα διακοσμητικά και σιδερένια και χάλκινα.  Τα διακοσμητικά αυτά στοιχεία του φερέτρου, όπως και των επιστυλίων της Αμφίπολης έχουν πολλά κοινά, κυρίως τα ωά, με τα αντίστοιχα της λεγομένης «Σαρκοφάγου της Σιδώνος» που βρέθηκε στην Σιδώνα και είναι επίσης γνωστή και ως η «Σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου» και βρίσκεται σήμερα στο μουσείο της Κωνσταντινούπολης.  Ονομάζεται από πολλούς έτσι, αν και αρκετοί αρχαιολόγοι αμφισβητούν την σχέση της με τον Μ. Αλέξανδρο και την συνδέουν με τον Λαομέδοντα  τον Μυτιληναίο, τον σπουδαίο στρατηγό, προσωπικό φρουρό, διερμηνέα και φίλο του Μ. Αλεξάνδρου.  Τα όποια κοινά όμως στη διακόσμιση με τα ευρήματα της Αμφίπολης δεν είναι αρκετά για να μας επιτραπεί η όποια συσχέτιση με τον Μ. Αλέξανδρο ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, κάτι που φέρονται πολλά ΜΜΕ και διάφοροι αναλυτές να κάνουν. Ενδέχεται να διενεργηθούν γεωφυσικές διασκοπίσεις στο έδαφος του τάφου από τον Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονικής, ειδικότερα από το εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής, το οποίο διευθύνεται από τον καθηγητή Γρηγόρη Τσόκα, μετά από πρόταση του πρυτάνεως καθηγητή Περικλή Μήτκα.

Ο ανθρώπος στον οποίο ανήκει ο σκελετός που βρέθηκε σε βάθος 1,60 μέτρο εικάζεται ότι μπορεί να είχε ύψος 1,80 εκατοστά και μάλλον εκ πρώτης όψεως ανήκει σε άνδρα, αλλά δεν έχει επισήμως ανακοινωθεί κάτι τέτοιο και γιαυτό θα πρέπει να περιμένουμε πρώτα την ολοκλήρηση των εργαστηριακών αναλύσεων για παραπάνω ακριβή στοιχεία. Το  ότι το κρανίο και η κάτω γνάθος βρέθηκαν εκτός του τάφου και τα οστά ήταν διάσπαρτα μας δίνει την εντύπωση ότι ο τάφος είχε συληθεί.  Επίσης, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση της ανασκαφικής ομάδας,  το κρανίο, η γνάθος που βρέθηκε ολόκληρη, οστά των χεριών και των ποδιών, καθώς και τα οστά της λεκάνης είναι θρυμματισμένα.

Σύμφωνα με τον ανατόμο και ανθρωπολόγο κ. Θεόδωρο Αντίκα, οι εξετάσεις που θα γίνουν είναι 1) ανθρωπομετρικές, όπου θα διαγνωστεί το φύλο, η ηλικία με απόκλειση 20 ετών και κατά προσέγγιση ύψος και το βάρος του νεκρού.  2) χρονολόγηση με άνθρακα 14 με χρονολογική απόκλειση 100- 150 ετών.  Θα γίνει στο εργαστήριο αρχαιομετρίας του Ερευνητικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «Δημόκριτος» υπό την διεύθυνση του κ. Γιάννη Μανιάτη, ο οποίος είχε συνεργαστεί και σε εξαμελή ανθρωπολογική ομάδα μαζί με την αρχαιολόγο Χρυσούλα Παλιαδέλη για την έρευνα στη Βεργίνα.  3) Στο ίδιο εργαστήριο θα γίνει ανάλυση του DNA του σκελετού που θα μας δώσει στοιχεία για το φύλο, τη φυλή και καταγωγή του νεκρού και αν γίνει σύγκριση με το γενετικό υλικό από τους τάφους  της Βεργίνας μπορούμε ίσως να συνάγουμε συμπεράσματα ή έστω να πάρουμε κάποιες ενδείξεις για το ποιος μπορεί ήταν ο νεκρός.  4) μελέτη της παλαιοπαθολογίας του νεκρού, δηλαδή αν δέχτηκε θανάσιμα τραύματα στα οστά, αν είχε καν τραυματιστεί ποτέ σοβαρά, αν υπάρχουν άλλα στοιχεία στα οστά που να μας δίνουν στοιχεία για παθήσεις ή και για τα αίτια του θανάτου.  Και τέλος, 5) μελέτη της παλαιοδιατροφής, δηλαδή με ποιες τροφές διατρεφόταν ο νεκρός, σύμφωνα με τις βιοχημικές, μικροβιολογικές και γενετικές αναλύσεις των οστών, κάτι που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε τις διατροφές συνήθειες των επιφανών Μακεδόνων της εποχής εκείνης.

Επίσης, αν υπάρχει ίχνος καύσης, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε με ποιον τρόπο κηδεύτηκε ο νεκρός.   Ανατρέχοντας στις ιστορικές πηγές, μπορούμε να διασταυρώσουμε τα στοιχεία και να δούμε ποιος μπορεί να ήταν (π.χ. ο Ηφαιστίων, ο καλύτερος φίλος του Μ. Αλεξάνδρου, είχε καεί σε πυρά) μετά τον θάνατο  του στη μάχη που έγινε στα Εκβάτανα).  Ο κ. Αντίκας πιστεύει ότι εφόσον τα οστά είναι σε μικρότερα κομμάτια απ’ ό,τι θα περιμέναμε να βρεθούν, άρα έχει γίνει καύση του νεκρού. Πρέπει όμως και εργαστηριακά να πιστοποιηθεί η καύση, πράγμα που δεν έχει γίνει ακόμη.  Ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης έχει πει ότι ως τώρα όλοι οι μακεδόνες νεκροί ήρωες έχουν βρεθεί με τον σκελετό τους καμμένο, διότι η καύση τότε ήταν πράξη αφηρωϊσμού του νεκρού.  Ο σκελετός παρόλα αυτά φαίνεται να είναι σχεδόν άθικτος και ολόκληρος.  Αίσθηση, αλλά και αντιδράσεις από τον επιστημονικό κόσμο, προκάλεσε δημοσίευμα στα «Νέα» (15/11/2014), του καθηγητή οδοντιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μανώλη Παπαγρηγοράκη, ο οποίος παρέθεσε σκίτσο με τον νεκρό, όπως ο ίδιος πιστεύει ότι ήταν, δηλαδή με ύψος 1,60 μ και ανοιχτά καστανά ή καστανοκόκκινα μαλλιά και λευκό δέρμα!  Ο ίδιος καθηγητής είχε ανασυνθέσει το πρόσωπο μιας 11χρονηςΑθηναίας που πέθανε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και το όνομα της ήταν Μύρτις.

Γρίφο αποτελεί το ερώτημα σε ποιον ανήκει ο τάφος.  Οι απόψεις διίστανται και κάθε προσπάθεια να μαντέψει κανείς πέφτει στο κενό, αφού δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα οι εργασίες της ανασκαφής.  Ο κορυφαίος ιστορικός και φιλόλογος Σαράντος Καργάκος χρόνια τώρα ισχυρίζεται ότι στην Αμφίπολη βρίσκεται ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου.  Οι ιστορικές πηγές όμως δεν αναφέρουν τίποτε για την Αμφίπολη.  Την άποψη ότι ο ταφός μπορεί να ανήκει στον Μ. Αλέξανδρο υποστηρίζει και η μαερικανίδα αρχαιολόγος Ντόροθι Κινγκ, η οποία λέει ότι αν δεν είναι του Μ. Αλεξάνδρου, τότε πιθανώς να είναι του Ηφαιστίωνα, του επιστήθιου φίλου του.  Έχει επίσης ισχυρισθεί πολλές φορές ότι η ανασκαφική ομάδα δεν αποκαλύπτει όλα τα
ευρήματα, κάτι που δεν έχει ακόμη τεκμηριώσει με βάσιμα στοιχεία, παρότι δήλωσε «εξαιρετική η δουλειά των Ελλήνων αρχαιολόγων, πρέπει να είναι περήφανοι».  Η ίδια πάντως έχει δεχτεί ανελέητο πόλεμο από σκοπιανούς λόγω των φιλελληνικών της δηλώσεων. Είναι γνωστή άλλωστε η προπαγάνδα των σκοπιανών, κυρίως διά στόματος Πάσκο Κούζμαν, του διευθυντή της αρχαιολογικής υπηρεσίας των Σκοπίων, που όμως πρόσφατα φυλακίστηκε από την πατρίδα του για αρχαιοκαπηλία.  Είχε πάει στην Αμφίπολη να δει τον τάφο και έλεγε ότι είναι σκοπιανός!  Επίσης, απεδείχθη ότι κατ’ εντολήν του ίδιου του σκοπιανού πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι μάζευε και πούλαγε αρχαίες ελληνικές επιγραφές για να εξαφανίσει τις αποδείξεις ότι η Μακεδονία είναι ελληνική!

Η επικρατούσα επιστημονική άποψη θέλει τον τάφο του Μ. Αλεξάνδρου να βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (π.χ. ο καθ. Χρήστος Τζάλας και άλλοι), ενώ η Λιάνα Σουβαλτζή, η ανασκαφέας της Όασης της Σίουα
στην Αίγυπτο, έχει ανακοινώσει από την δεκαετία του ’90 ότι ο τάφος βρίσκεται εκεί, αλλά δεν την άφησαν να μπει στον νεκρικό θάλαμο και φοβάται ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και στην περίπτωση της Αμφίπολης, πάλι με επέμβαση της Ελληνικής κυβέρνησης, όπως τότε.  Πολλοί ισχυρίζονται ότι ίσως ο τάφος να ανήκει στην Ρωξάνη, μία από τις συζύγους του Μ. Αλεξάνδρου  (Αλεξάνδρου του Γ′). και τον γιο της Αλέξανδρο τον Δ′ ή στην Ολυμπιάδα, την μητέρα του Αλεξάνδρου.

Ο ιστορικός Andrew Chugg πιστεύει ότι εφόσον ο αναβάτης του άρματος συμβολίζει τον νεκρό και στην περίπτωση του ψηφιδωτού είναι η Περσεφόνη, άρα μιλάμε για νεκρή και συνεπώς είναι είτε η Ολυμπιάδα είτε η Ρωξάνη.  Όμως, η κ. Σουβαλτζή, όπως και πολλοί άλλοι, λέει ότι εφόσον η Ρωξάνη και ο γιος της δολοφονήθηκαν με εντολή του Κασσάνδρου, αποκλείεται ο Κάσσανδρος που κυβερνούσε τότε την Μακεδονία να επέτρεψε να ταφούν με τέτοιες τιμές.  Πριν την θανάτωση τους, τους είχε φυλακισμένους και ταπεινωμένους ενώ τον Αλέξανδρο τον Δ′ ήθελε να του φέρονται σαν απλό παιδί και όχι σαν βασιλόπουλο.  Ο Κάσσανδρος δεν θα επέτρεπε ούτε η Ολυμπιάδα να έχει τέτοιο μεγαλοπρεπή τάφο, αφού άλλωστε κι αυτή τη δολοφόνησε.  Έχει ακουστεί από άλλους (π.χ. από τον καθ. Θεόδωρο Μαυρογιάννη) ότι ίσως ο κάτοχος του τάφου να είναι ο Ηφαιστίων, ο καλυτερος φίλος του Αλεξάνδρου, όμως γνωρίζουμε ότι ο Ηφαιστίων μετά τον θάνατο του στη μάχη των Γαυγαμήλων κάηκε σε πυρά.  Άλλοι πάλι φέρνουν στο φως μια παλιά μελέτη του 1941 του Oscar Broneer, καθηγητή του Χαρβάρντ με τίτλο «Το μνημείον του Λέοντος της Αμφιπόλως¨, όπου προτείνει πως πρέπει να βρίσκεται εκεί κοντά θαμμένος ο φίλος του Αλεξάνδρου, ο Λαομέδων o  Μυτιληναίος, βασικό στέλεχος των εκστρατειών του Αλεξάνδρου.  Στην αρχή, σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, είχε εξοριστεί από τον Φίλιππο, αλλά ο Αλέξανδρος τον πήρε μαζί του στις εκστρατείες του.  Ο καθηγητής αρχαιολογίας, Μιχάλης Τιβέριος, πιστεύει ότι πρόκειται για τον τάφο του Νεάρχου, ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου.  Εφόσον λέει οι νέες ανθρωπολογικές μαρτυρίες λένε ότι πρόκειται για ενήλικα και όχι για έφηβο ή νέο, αποκλείεται να είναι ο ηφαιστίων ή ο Αλέξανδρος Δ′, ο γιος του Μ. Αλεξάνδρου.  Επίσης, λέει, ο λέοντας επί του τύμβου δηλώνει ότι έχει ταφεί άνδρας.  Η συντριπτική πλειοψηφία πιστεύει ότι πρόκειται πιαθανόν για τάφο κάποιου μέλους της βασιλικής μακεδονικής οικογένειας ή κάποιου μακεδόνα στρατηγού.

Η ανασκαφική ομάδα, προσπαθώντας να κρατήσει ένα υψηλού επιπέδου και σύγχρονων προδιαγραφών επιστημονικό πρωτόκολλο, πολύ σοφά κάνει και δεν συνάγει συμπεράσματα προτού ολοκληρωθούν οι ανασκαφές, παρά τις αφόρητες πιέσεις του κόσμου, των ΜΜΕ, ακόμα και της επιστημονικής κοινότητας.  Παράλληλα όμως, διατηρείται και μια αρμονική ισορροπία, αφού δίνονται καθημερινώς με λεπτομέρειες νέα στοιχεία και ευρήματα που έρχονται στο φως, ώστε «όλος ο κόσμος να γίνεται μέτοχος της ανασκαφής ενώ παράλληλα γίνεται η καλύτερη διαφήμιση για την πατρίδα μας και τον πολιτισμό της, κάτι που θα βοηθήσει δραστικά τον τουρισμό, την βαριά βιομηχανία της πατρίδας μας», όπως δήλωσε ο γνωστός πολιτικός, ιστορικός, και εκδότης Άδωνις Γεωργιάδης, σε συνέντευξη του σε ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι.  Συνέχισε επίσης, ότι η ανασκαφική ομάδα κάνει καλά και ανθίσταται στις πιέσεις του αρχαιολογικού συλλόγου Ελλάδος να υπάρξει πλήρης μυστικοπάθεια και αποκλεισμός των ΜΜΕ, διότι μια τέτοια συμπεριφορά θα ήταν γραφειοκρατική και αρτηριοσκληρωτική, όπως δήλωσε και θα θύμιζε παλιές εποχές, ενώ επίσης θα οδηγούσε στο να περιμένουμε για άλλα δυο χρόνια μέχρι να βγει κατόπιν εορτής κάποια τυπική ψυχρή δημοσίευση, αλλά μέχρι τότε θα είχε χαθεί η ευκαιρία προβολής της πατρίδας μας και της ιστορίας της και η ευκαιρία για τουρισμό και ανάπτυξη, το κομμάτι δηλαδή της λεγομένης δημιουργικής οικονομίας, ενώ τώρα όλα δείχνουν θετικά.  Σύμφωνα πάντως με δηλώσεις της κ. Περιστέρη, αλλά και του υπουργού πολιτισμού κ. Κώστα Τασούλα, ίσως πάρει μόνο ένα μήνα μέχρι να ολοκληρωθούν οι ανασκαφές, αλλά η υπόθεση σίγουρα θα πάρει χρόνια, διότι, ως γνωστόν, όλα ξεκινάν μετά την ανασκαφή, κυρίως σε ό,τι αφορά την συντήρηση και την ερμηνεία των ευρημάτων και την προς τα έξω προβολή τους.

Η δική μου εκτίμηση είναι ότι αποφασιστικό ρόλο στην ταυτοποίηση θα παίξει η εύρεση επιγραφών, σκελετού και κτερισμάτων, δηλ. των αντικειμένων που συνοδεύουν τον νεκρό στο αιώνιο ταξίδι του και που συνήθως βρίσκονται δίπλα στον σκελετό.  Θα μας δώσουν πληροφορίες για την ταυτότητα του νεκρού  (π.χ. στρατηγός ή φίλος του Αλεξάνδρου, διάδοχος του μακεδονικού θρόνου, συγγενής ή μέλος της βασιλικής οικογενείας, κ.τ.λ.), την ηλικία του, το φύλο του (αν ήταν άδρας ή γυναίκα), τη ζωή και το έργο του.  Θα πρέπει να περιμένουμε την ολοκλήρωση των ανθρωπολογικών και γενετικών μελετών.  Η πιο αξιόπιστη και πλούσια σε πληροφορίες αρχαιολογική απόδειξη είναι συνήθως οι επιγραφές.  Για την ώρα δεν έχει βρεθεί ένας τέτοιος θάλαμος με τέτοια ευρήματα, όπως επίσης, ο τάφος δεν αποδείχθηκε πολυάνδριο, ότι δηλαδή βρίσκονται θαμμένοι κι άλλοι νεκροί μέσα σε αυτόν τον συγκεκριμένο τάφο, κατί που εσυζητήτο στους ακαδημαϊκούς κύκλους.  Πιστεύω πως θα μπορούσαν να υπάρχουν και άλλοι τάφοι σαν αυτόν μέσα στο τύμβο Καστά, χωριστοί με δική τους είσοδο, παρατεταγμένοι πιθανώς στο σχήμα που έδειξαν οι γεωφυσικές διασκοπίσεις, αλλά αυτό είναι απλώς μια υπόθεση εργασίας και θα πρέπει να σκαφτεί όλος ο τύμβος περιμετρικά για να ξέρουμε τι ακριβώς συβαίνει.

Το σίγουρο είναι ότι η Αμφίπολη κρύβει πολλές εκπλήξεις, αφού είναι, σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, η σημαντικότερη ανακάλυψη μετά τον τάφο του Φιλίππου Β’ στη Βεργίνα!  Ολόκληρη η διεθνής κοινή γνώμη παρατηρεί, όπως γίνεται και αισθητό στο διαδίκτυο, ότι παρά την οικονομική κρίση, η ανακάλυψη του μακεδονικού τάφου ήταν μια τονωτική ένεση στην ως τώρα καταρακωμένη αυτοπεποίθηση των Ελλήνων ενώ μαζί τους και άλλοι μαστιζόμενοι από την κρίση λαοί παρακολουθούν ενθουσιασμένοι τις εξελίξεις της αρχαιολογικής έρευνας.  Για εμάς δε τους ομογενείς είναι ιδιαίτερη η συγκίνηση και η υπερηφάνεια που νιώθουμε.  Η καρδιά του Απόδημου και Απανταχού Ελληνισμού χτυπά στην Αμφίπολη στους ρυθμούς της αρχαιολογικής σκαπάνης!

Πηγές κειμένου και εικόνων:

1) www.news.makedonias.gr
2) www.hellenicpsyche.blogspot.com
3)www.imerisia.gr
4) www.protothema.gr
5) www.paraskinio.gr
6) www.politika-gr.blogspot.com
7) www.rodiaki.gr
8)  www.eupedia.com
9)  makedonia-alexandros.blogspot.com
10) amfipoli-news.com
11) news.discovery.com
12) www.news247.gr
13) www.newsit.gr
14) www.iefimerida.gr
15) www.nerit.gr
16) www.imerisia.gr
17) www.iefimerida.gr
18) www.iefimerida.gr
19) news247.gr
20) news247.gr
21) news247.gr
22) alexandros.blogspot.com
23) news.makedonias.gr
24) www.hellenicpsyche.blogspot.com
25) www.imerisia.gr
26) www.paraskinio.gr